Dnia 19 stycznia 2024 r. uczniowie klas szóstych, uczęszczający na zajęcia kół zainteresowań: przyrodniczego i historycznego, udali się na wycieczkę do Izby Regionalnej w Czechowicach-Dziedzicach, której gospodarz – pan Jacek Cwetler – wygłosił niezwykle ciekawą prelekcję na temat starszej od Kaniowa osady, leżącej na jej obszarze, a zwanej Żebracz, Żebracza, Żebracze lub Żebraczi.
Ta dawna wieś leżała u ujścia rzeki Białej (Białki) do Wisły, na pograniczu dzisiejszych Czechowic-Dziedzic i Kaniowa. Rzeka Biała była dosyć kapryśna i często zmieniała swoje koryto. Podzieliła ona miejscowość Żebracz (Żebracza, Żebracze, Żebraczi) na dwie części – lewobrzeżną, która z czasem została wchłonięta przez Czechowice, oraz prawobrzeżną wchłoniętą przez Kaniów. Z czasem pierwotna nazwa osady została wyparta na rzecz funkcjonującej do dzisiaj nazwy Kaniów.
Wraz z prowadzącym zajęcia Jackiem Cwetlerem uczniowie starali się odkryć pochodzenie obu nazw miejscowości, tak Żebracz (Żebracza, Żebracze lub Żebraczi) jak i wciąż funkcjonującej nazwy Kaniów. W przeprowadzonej analizie etymologicznej, zmierzającej do ustalenia pierwotnych znaczeń podanych nazw, sięgali nawet do pięknej, choć nieznanej uczniom legendy: „Proście, a będzie wam dane, czyli o początkach Żebraczy” (legenda jest dostępna pod adresem: http://towarzystwo.czechowice-dziedzice.pl/w3/index.php/historia/legendy/142-proscie-a-bedzie-wam-dane-czyli-o-poczatkach-zebraczy [dostęp: styczeń 2024 r.]) oraz podań ustnych, wskazujących na związek nazwy Kaniów z dość powszechnymi w tym rejonie ptakami – kaniami lub też hodowanymi we wsi końmi (szerzej: https://www.gminabestwina.info/menu/solectwa/kaniow.html [dostęp: styczeń 2024 r.]).
Będąca przedmiotem prelekcji osada Żebracz miała charakter graniczny. Jak dowiedzieli się szóstoklasiści, przebiegająca na przepływającej przez nią rzece Białej granica, należała do jednej z najstarszych w Europie. Oddzielała ona Śląsk od Małopolski, biskupstwo wrocławskie od krakowskiego, wreszcie państwo polskie od czeskiego - po sprzedaży przez Jana IV Oświęcimskiego w 1457 r. ziem Księstwa Oświęcimskiego (w skład którego wchodziła ta osada) Rzeczpospolitej Polskiej.
Uczestnicy prelekcji dowiedzieli się także, jakie były główne zajęcia mieszkańców Żebraczy, a później Kaniowa, w tym jak wielkie znaczenie dla rozwoju miejscowości miały istniejące tam od dawna stawy hodowlane. Przypomnieli sobie postać Adolfa Gascha, który wyhodował nową rasę karpia – karpia polskiego.
Uważność słuchaczy została sprawdzona podczas małego quizu. Poprawne odpowiedzi były nagradzane różnymi drobiazgami oraz nagrodami książkowymi.
Na koniec uczniowie zapoznali się z ekspozycją dostępną w czechowickiej Izbie Regionalnej. Prezentacji zasobów towarzyszył fachowy komentarz kustosza obiektu.
Iwona Ciepiela i Magdalena Jasińska